بازی Manifold Garden با پای نهادن به موقعیتهایی فراتر از درک انسان، نشان میدهد که ویدئوگیم مدیوم خوبی برای جستار ایدههای جسورانه و خلاقانه است. برای بررسی این بازی همراهبا ایکس باکس سنتر باشید.
نوشتن در رابطه با بازیهایی نظیر بازی Manifold Garden کمی دشوار است. نخست به این علت که عمده بازیهایی که این روزها تجربه میکنیم، بر مبنای موقعیتهای قراردادی طراحی و ساخته میشوند و مخاطب نیز بر معنای همین قراردادهای روتین بازی را تجربه میکند. از همین روی، تجربه بازیهایی که واقعا نوآورانه باشند، محدودتر میشوند و هر از چندگاهی ممکن یک اثر مانند بازی Manifold Garden وارد میدان شود که واقعا حرف جدیدی برای گفتن داشته باشد و روی تمام کلیشهها و قراردادهایی که میشناسیم لگد کند.
ایدهی مرکزی بازی Manifold Garden روی موضوعاتی دست گذاشته است که عملا فرای درک یک انسان عادی هستند و این موضوع علاوهبر جذابیت و کششی که در مخاطب ایجاد میکند، ممکن است بعضا به دافعه هم تبدیل شود چرا که مخاطب قرار است با چیزهایی روبهرو شود که حتی در سطح انتزاعی هم به آنها فکر نکرده است، چه برسد به آنکه بخواهد آنها را در یک بازی ویدئویی نیز تجربه کند. درک انسان عادی از فضا و مکان در یک شمای سهبعدی قابل ترسیم است، اما فضا و مکان در بازی Manifold Garden اصلا آن چیزی نیست که ما در زندگی روزمره زیست و تجربه میکنیم. در هندسه دوبعدی، اگر قرار باشد مفهوم مکانمندی بر زمان شکسته شود، فضا در دو بعد طول و عرض دچار خمیدگی خواهند شد، در نتیجه حرکت در یک فضای دوبعدی دیگر بسته نخواهد بود بلکه در یک فضای خمیده و به هم پیچیده شده صورتبندی میشود بدین معنا که حرکت در بعد طول یا حرکت در بعد عرض هیچگاه به بینهایت یا بنبست ختم نمیشود بلکه به ابتدای خود بازمیگردد و مدام در یک وضعیت دوار و خمیده تکرار میشود. این درست مانند این است که یک کاغذ مستطیلی شکل را حول طول و عرض خمیده کنیم؛ جسم حاصل سهبعدی و چیزی شبیه به یک لاستیک خواهد شد. در نتیجه خمیدگی یک فضای دوبعدی منجر به خلق یک فضای سهبعدی خواهد شد.
ایده بازی Manifold Garden با این کلیدسوال آغاز میشود که چطور میتوان خمیدگی فضا را در یک موقعیت سهبعدی ترسیم کرد؟ که در آن صورت برای توضیح وضعیت جدید نیاز به یک موقعیت چهار بعدی لازم است و همانند سناریوی سهبعدی، ابتدا و انتهای سه بعد اصلی به هم چسبیده و خمیده میشوند. بهعنوان مثال تصور کنید اگر در یک اتاق سهبعدیِ بسته محسور شده باشید، هنگامی که دست خود را رو به جلو حرکت دهید، دستتان به هیچ مانعی برنخواهد خورد بلکه از پشت سر شما سر درمیآورد! یا اگر در ارتفاع، یک جسم را به سمت پایین رها کنید، جسم پس از سقوط از بالای سر شما سردر میآورد! این بدان معنا است که ابعاد فضا به یکدیگر پیچیده شدهاند. بازی Manifold Garden دقیقا روی همین ایده دست میگذارد و آنچه ارائه میدهد، در عین خیرهکننده بودن، بعضا ترسناک نیز هست!
در بازی Manifold Garden بازیکن پای در یک محیط سهبعدی هندسی قدم میگذارد که فضا در آن دچار خمیدگی شده و عملا موقعیت مکان در زمان، آن معنایی را ندارد که ما در زندگی روزمره تجربه میکنیم. از همین روی، ایده خمیدگی فضا به جزیی از بازی تبدیل میشود. برای مثال میتوان از سرِ یک سازه حرکت کرد و از تهِ آن سردرآورد یا خود را به پایین پرتاب کرده و سر از بالای سازه درآورد. اما بازی پایش را از این نیز فراتر میگذارد. جز دوم گیمپلی که وارد میشود، همه چیز به طرز وحشتناکی پیچیدهتر میشود! در موقعیتی که برایتان توصیف کردم، با وجود خمیدگی فضا، محور ابعاد طول، عرض و ارتفاع کاملا مشخص و ثابت است اما فرض کنید شما بهعنوان بازیکن بتوانید محور ابعاد طول، عرض و ارتفاع را با یکدیگر تعویض کنید! بازی Manifold Garden برای ترجمه این ایده به گیمپلی از یک مکانیک ساده به نام تغییر – جهت – جاذبه استفاده میکند. از آنجایی که بازیکن همواره باید روی یک سطح بهعنوان بعد قابل حرکت استفاده کند، آن بعد دارای جاذبه نسبت به بازیکن است. اما به محض اینکه شما بتوانید جهت جاذبه را به یک بعد دیگر تغییر دهید، بعد حرکت نیز تغییر میکند و بهدنبال آن، محور طول، عرض و ارتفاع نیز دچار تغییر میشود.
زیست و تجربه انسان از هندسه و فضا، هیچگاه بهگونهای نیست که شما در بازی Manifold Garden آن را تجربه میکنید و برای همین در برخورد اول با بازی، فهم شما از فضا دچار اختلال میشود به طوری که مخاطب دچار لکنت ذهنی میشود. بهعنوان مثال هنگامی که برای اولینبار و به اشتباه از ارتفاعی به پایین پرتاب میشوید، طبق عادت تجربهای که از فضا دارید، انتظار دارید که مثلا در جایی کشته شده و از جای دیگری اسپاون شوید. درحالیکه سقوط شما هیچگاه پایان نمییابد بلکه تنها از بعدی به بعدی دیگر منتقل میشود. دلیل آن هم این است که فضا در بازی Manifold Garden کاملا خمیده شده و هیچ راهی، انتها ندارد بلکه مدام در یک وضعیت دوار و خمیده تکرار میشود. از همین روی وقتی به اطراف خود که نگاه میکنید، متوجه خواهید شد که چرا بناها و سازههایی در آنها قدم میگذارید در بخشهای دیگر فضا تکرار شدهاند.
بنابراین بخش اعظم چالش بازیکن در بازی Manifold Garden به درک او از فضا و موقعیت ابعاد برمیگردد. بازی نیز دقیقا از همین فرصت برای طراحی معماهای خود استفاده میکند. گیمپلی بازی شامل دو مکانیک بسیار ساده است؛ حرکت در فضای خمیده و تغییر جهت جاذبه. تمامی معماها و پازلهای بازی Manifold Garden بر مبنای استفاده از این دو طراحی و بسط داده شدهاند. مثلا وقتی درون یک سازه قرار دارید، دری در بالای آن وجود دارد که باید خود را به آن برسانید اما متوجه خواهید شد که عملا راهی برای رسیدن به آن نقطه مورد نظر وجود ندارد. پس راهحل چیست؟ برای فائق آمدن به چنین چالشی، ابتدا باید درک عادی خود را از از فضا و مکان دور بریزید، سپس فضا را خمیده فرض کنید و خود را از ارتفاع به پایین پرتاب کنید. از آنجایی که بعد ارتفاع دچار خمیدگی شده، با پریدن به پایین، دقیقا از بلای سر خود سردرمیآورید که از قضا همان نقطهای است که در بالاس سرتان وجود دارد. این یعنی به ازای خمیدگی فضا در بازی، حرکت بازیکن نیز دارای خمیدگی میشود. عجیب است نه؟
جدای اینکه طراحی پازلهای بازی از اشیای ثابتی استفاده میکند، بخش اعظم چالش بازیکن، تغییر در درک خود نسبت به فضا و مکان است. برای فائق آمدن به چالشهای بازی Manifold Garden باید فرایِ هندسه سهبعدی فکر کنید. از همین روی پس از حل هر پازل، احتمالا یک «عجب!» در ذهنتان نقش میبندد و هزار بار به خود بابت چلانده شدن مغزتان آفرین خواهید گفت. اما این تنها یک روی سکه است. بخشی از مراحل بازی به شکل پیچیدهای طراحی شدهاند که باید ساعتها فقط و فقط روی درک خود از فضا فکر کنید تا بلاخره به نتیجه برسید که مکانیسم فضا و مکانِ آن مرحله چطور کار میکند. این موضوع شاید به زعم عدهای نقطه قوتی برای به چالش کشیدن حداکثری بازیکن شمار رود، اما در برخی مراحل بهحدی فسفر از مغز شما میسوزاند که حسابی خسته میشوید. از این روی بازی با همه نوع طیف از مخاطب ارتباط برقرار نمیکند. انتزاعی بودن بیش از حد برخی مراحل سبب شده است که بازی زیادی روی درک و هوش بالای مخاطبش حساب باز کند که این نکته مثبتی به شمار نمیرود.
ضعف دیگر بازی Manifold Garden به جایی برمیگردد که هیچ مولفه روایی برای پیشروی بازیکن وجود ندارد بدین معنا که پاداش حل هر پازل مصادف با رویارویی با یک پازل دیگر است و این روند تا ناکجا ادامه خواهد داشت. از این روی هیچگاه نمیدانید که یک پازل را برای چه یا در راستای چه هدفی حل میکنید. برای قیاس، در بازیهایِ پازلیِ مشابهی مانند Witness یا Braid یک غایت بزرگتر در پسزمینه روایی بازی وجود دارد. مثلا در Witness این را میدانید که نوک کوه باید به کمک چند باریکه لیزر روشن شود، حال آنکه شما این لیزرها در کدام بخش از محیط و به چه ترتیبی آزاد میکنید به خودتان بستگی دارد یا در Braid کامل کردن هر دنیا از بازی برای تکمیل نردبانی است که به پشتبام خانه میرسد. در هر دوی این بازیها و بسیاری از بازیهای مشابه دیگر، همواره یک عامل روایی در پسزمینه قرار دارد تا حس کنجکاوی شما را برای پیشروی قلقلک دهد. این در حالی است که در بازی Manifold Garden چنین چیزی وجود ندارد و در نتیجه پس از تجربه چند ساعته بازی، ممکن است حس دلسردی و دافعه به سراغ شما بیاید. از این جهت، به نظر میرسد که بازی Manifold Garden تنها جستاری برای تجربه ایدههای جسورانه و خلاقانه است که به زیبایی صورتبندی شدهاند اما تجربه بازیکن کاملا آزاد و بدون قید است. در نتیجه فقدان یک هدف روایی برای تحریک پیشروی بازیکن نیز طبیعی است اما همین عامل به مرور سؤال «خب که چی؟» را در ذهن شما پررنگتر میکند.
طراحی هنری بازی در بسیاری از مراحل چشمنوازی میکند. تقارن به کار رفته در سازههای مراحل بهحدی درست و دقیق است که حس میکنید،پشت طراحی هر سازه نگاه مهندسی دقیقی به کار رفته است. نقطه قوت دیگر بازی موسیقی متن آن است. تصور کنید پس از صرف ساعتها فکر کردن و کلنجار رفتن با یک مرحله، پازل آن را حل میکنید، سازهها دچار تغییر شکل میشوند، ناگهان موسیقی بازی به طرز هوشمندی وارد میشود تا به حس رضایت شما لحنی حماسی ببخشد. فرم حرکت و تغییر سازهها و سرایش موسیقی متن در بسیاری از لحظات بازی، این حس را کاملا به شما انتقال میدهد که محیط بازی Manifold Garden علارقم شمایل خشک و زمخت، زنده است و سعی میکند با شما ارتباطی زبانی برقرار کند.
بازی Manifold Garden یکی از آن دسته آثاری است که هرچند وقت یک بار باید انتظار ظهور آن را داشت، اثری که ایدههای جسورانه و ساختارشکنی را معرفی میکند، ایدههایی که به ذهن کمتر کسی خطور میکند و وقتی به مرحله عرضه میرسد، چنان به مغز شما فشار میآورد که فکر نمیکنید مگر میشود ایده خمیدگی فضای سهبعدی را آن هم به این شکل در یک بازی جای داد؟ آنچه بازیکن در بازی Manifold Garden تجربه میکند، فرای درکی است که انسان عادی از فضا و مکان دارد و از همین روی بازی Manifold Garden یک بار دیگر ثابت میکند که مدیوم بازیهای ویدئویی، چه پتانسیلی برای جستار ایدههای جسورانه دارد.
این بازی بر اساس نسخه پیسی بررسی شده است
بازی Manifold Garden به طرز عجیبی دگرگونکننده است، فضا را خم میکند، مکان را تغییر میدهد، زمان را میشکند و با ذهن انسان مرتب شوخی میکند. این اثر یادآوری میکند که انسان تا چه اندازه در کنترل تخیل خویش ناتوان است. بازی ایدههای خلاقانهای دارد که البته شاید به مذاق همه خوش نیایند ولی در صورتی که بتوانید با پازلهای پیچیده بازی ارتباط برقرار کنید، قطعا لذت زیادی از تجربه Manifold Garden خواهید برد؛ مخصوصا که بازی از حیث هنری هم اثری ارزشمند است.
یاشار گروسیان